Ба ҷойи тақриз
(Перомуни китоби “Андешаҳои дунявӣ дар адабиёти классикии тоҷику форс” (Душанбе, 2023. Интишороти “Меъроҷ Граф”)
“Давроне ки аблаҳон бо оқилон, ҳокимон бо низомиён, руҳониён бо даҳриён, фоҳишаҳо бо тақводорон, сарватмандон бо камбағалон забон як мекунанд, бо ибораи Шарқиён Рӯзи охират фаро мерасад”. Ин тафсири файласуфи номаълум ё ба ибораи маъмулӣ сарбози оқили гумном муҳит ва вазъи ҷаҳони муосирро воқеӣ тафсир кардааст.
Бадбахтона айни замон ба дунявияти тафаккур ва ақоиди холӣ аз таъсири дину оин, ҷунбишҳои тундгаро тамоили тафаккури томгароии мутлақи бунёдӣ таҳдид мекунад. Ва айни ҳол дар партави китоби хеле зарури “Андешаҳои дунявӣ дар адабиёти классикии тоҷику форс” илоҷи аз паҳлуи хатар убур намуданро иброз медорем. Мутаассифона, чун мо дар киштии “Замин” ҳамроҳи кулли башарият қарор дорем, ба таври алоҳида аз ин таҳдид эмин нестем. Ҷаҳонишавии босуръат, дар мисоли Иттиҳоди Аврупо, Иттиҳоди мамолики туркнасл ва боз даҳҳо иттиҳодияҳои миллию иқтисодӣ ба тадриҷ тақвияти ҳассоси миллӣ ва фардияту мухторияти миллӣ ва қавмиро суст мекунанд. Давлати абараристократӣ, поягузори империяи мустамликадорӣ Британияи Кабир нахост, ки лорду сарватмандону бузургони вай дар қатори кишварҳои Албания, Венгрия, Хорватия мутеи Иттиҳоди Аврупо бошанд. Ва барои ин кишварҳои зери таъсири собиқ Иттиҳоди Шуравӣ сар хам кунад. Ва ба пули ҳанӯз сад буҳрони молиявиро сипарӣ накардаи евро муомилот намояд. Аз ин рӯ, имрӯз Аврупо пас аз “талоқ”-и Британияи Кабир ба “гарданшахӣ”-и Полша, Венгрия ва Словакия дучор шуда, аз ботлоқи нави буҳрони сиёсию иҷтимоии Авурпо баромада наметавонад. Вале барои худсафедкунӣ ҷанги Украина ва Россия баҳонаи мувофиқ аст барои ИМА ва Аврупо хатми ин ҷанг зарари калон меорад. Зарари ҷаҳонишавӣ ба кишвари мо ҳанӯз эҳсос намешвад. Зеро Аврупо ба захираҳои Осиёи Марказӣ умедвор аст. Ва ба ҳар аломати миллатгароии Осиёи Марказӣ тоқат мекунад. Ҳанӯз 22 сол пеш олимони руҳонии Эрон ҷаҳонишавиро марги мусулмонии пок маънидод карда буданд. Бадбахтона аз ин тамоил монархияи мазҳабӣ ва бунёдгароёни динӣ моҳирона истифода бурда , бартарияти “Ҳукумати том”-и марказии диниро тақозо мекунанд.
Хатари дуюм ба тафаккури дунявӣ ва озодандешии ақлзо ин авҷи терроризми иттилоотӣ аст. Таҷрибаи бистсола шаҳодат медиҳад, ки дар ҷабҳаи идеологӣ-иттилоотӣ гурӯҳҳои тундрав ва экстремистӣ пешсафанд. Ҳамзамон бо ин гурӯҳҳо давлатҳои абарқудрат духура бархурд мекунанд. Дар мисоли эътироф ва ҳамкорӣ бо Аморати эътирофнамудаи исломии Афғонистон кишварҳои ИДМ ба як қарори қатъӣ наомаданд. Масалан Россия ва Қирғизистон Толибонро эътироф намекунанд, аммо аз феҳристи гурӯҳҳои террористӣ лағв карда, ҳамкории иқтисодии васеъро ба роҳ мондаанд. Аз ин ҷабҳаи ошкоро пушида ҳам беш аз 60 гурӯҳи тундраву террористӣ моҳирона истифода мекунанд.
Хатари сеюми нисбат ба тафаккури дунявӣ дастболо шудани ақоиди тундгароӣ ин дастрас ва ҳадафманд мавҷуд набудани воситаи таълим ва тарбияи насли нави муборизони зидди терроризм аст. Ба қавли нависандаи туркман Бердӣ Карбобоев “Дар хона мавиз бисёр, аммо хурданӣ нест”. Бале, мо мавод, китобу рисолаҳои зиёд иншо ва нашр кардем. Аммо мавод, васоити хуби ҳадафнок хеле кам ва дастнорас мебошад. Соли 2022 бо иқдоми Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Маркази мероси хаттии назди Раёсати АМИТ китоби “Андешаҳои дунявӣ дар адабиёти классикии тоҷику форс” (Душанбе, 2022. Интишроти “Меъроҷ Граф”) муаллифон Қосимшо Искандаров, Раҳматкарим Давлатов, Ҷамолиддин Саидзода, Беҳрӯзи Забеҳулло, Саидхоҷа Ализода, Нозим Нурзода, Боймурод Шарифзода, Ш. Нуриддинов) ба нашр расид. Китоб тибқи арзёбии олимон ва коршиносон тули 31 соли охир беҳтарин ва муфидтарин воситаи таълим эътироф шуд. Барои тасдиқи ин ақида ба чанд вокуниш коршиносону олимон назар мекунем. “Маҷмуаи мақолаҳои ин китоб дар асл ҳам собит кардаанд, ки тундгароӣ ва рӯ ба аблаҳии сиёсӣ овардани инсоният падидаи асри 21 нест. Аммо ҷамъият ба хусус роҳбарону ҳокимон таъкид ва ҳушдори бузургони адабиётро нодида гирифтаанд. Маҳз дар натиҷаи инсоният ба ҳамҷинсгароӣ, тундгароӣ, динбезорӣ, фарҳангкушӣ таъқиру туҳмат шуғл варзиданд. Ин имкон дод, ки қотилу террорист, бо ниқоби дини Ислом, чодари ҷиҳод барои ҳифзи дин маъракаи умумиҷаҳонии иттилоотиро вусъат доданд. Ҳақ ба ҷониби Лев Толстойи рус аст, ки навишта буд: ”Бо ман аз дин суҳбат накунед. Бигзоред ман динро дар кирдори шумо бинам”. Ва афсус дар асри нав дин дар кирдори инсонҳо нопадид шуд. Маҳз ин асари нишонрас моҳияти дунявии афкори озодандеширо таблиғ мекунад. Вале васоити таълим барои 2000 хонанда теъдоди кам буда, он бояд барои ақаллан нисфи ҷавонон дастрас бошад.” (Наҷибуллои Кошонӣ, собиқ паноҳҷӯй дар Душанбе, ҳоло шаҳрвнади Олмон, тоҷиктабори Афғонистон).
“Асри 21, асри туризм ва ҷаҳонгардӣ бояд шавад. Аммо ҳанӯз таъсири пандемия аз ёди мардум нарафтааст. Ин шуғл ва бахши хеле муҳими ташаккули ҷаҳонбинӣ ва даромади хуби иқтисодиро Шайх Саъдӣ хеле фаҳмо, дилчасп дар осораш инъикос кардасту ба ин маънӣ. (Андешаҳои дунявӣ дар адабиёти классикии тоҷику форс” (Душанбе 2023. Интишороти Меъроҷ Граф” сах.114)
“Ин пажуҳиш бояд ҳам дар туй ҳам дар намози ҷумъа ҳам дар муҳити хонавода қироат ва тафсир шавад. Воқеияти замон, падидаҳои ғайри мунтазира ҳам ва дар тамоилҳои дунявӣ аз худ нақш боқӣ монад. Ин тамоилро бояд ба тариқи қиёсӣ омӯхта натиҷаашро ба қишри бадтарбия (Гурӯҳҳои тундрав) ҷавононе, ки ба гурӯҳҳои хатарнок тамоил пайдо мекунанд, мекунад равон гардид.) оммафаҳм таблиғ кунанад” (Асламшо Муҳаббатшоев, шаҳрванди Канада, тоҷиктабор)
Аз рӯи таҳлили парвандаҳои ҷиноӣ Прокуратураи генералии Ҷумҳури Тоҷикистон ва Кумитаи амният давлатии миллии Тоҷикистон иллати асосии шомилшавии ҷавонон ба гурӯҳҳои террористӣ фаъолияти риёкории неруҳои тундрав маҳсуб мешавад. Дар китоби мазкур дар ин бораи мутолиаи басо ҷолиби “Мушфиқӣ ва тасвири зоҳиду шахси риёкор” (Ҳамон китоб саҳ. 176) нашр гардида, бо далелҳои ҷолиб моҳияти зараровари ин падидаро кашф кардааст.
Бояд зикр кард, ки имрӯз аксари волидону масъулини таълим воситаи электронии иттилоот ба дурии ҷавонон аз мутолиа шабакаҳои интернетии иҷтимоӣ айбдор мекунанд. Дар асл ин далел пояи воқеӣ надорад. Фарогирии омма ба интернет дар Ҷопон қариб 76% буда, мутолиаи китоб аз рӯи асл 85%-ро ташкил медиҳад. Дар Россия низ шабакаи васеи иҷтимоӣ фаъол аст. Аммо истифодаи мардум аз ктобхонаҳо ба ҳисоби миёна 46 фоизро ташкил медиҳад.
Ба хотири боз ҳам қавитар гардондан ба се факултаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, Донишгоҳи Омӯзгории Тоҷикистон ва Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев пурсиши кӯтоҳ анҷом додаем.
Пурсиш барои китоби “Андешаҳои дунявӣ дар адабиёти классикии тоҷику форс” (Душанбе, 2023. Интишороти “Меъроҷ Граф”. Даҳ нафар.)
|
№ |
Муассиса |
писанд |
Кофӣ нест |
Бетараф |
|
1 |
Донишгоҳи миллии Тоҷикистон |
9 |
- |
1 |
|
2 |
Донишгоҳи омӯзгории Тоҷикстон |
8 |
- |
2 |
|
3 |
Донишгоҳи ДДХ ба номи М. Назаршоев |
9 |
- |
1 |
Бадбахтона дар 12 шабакаи иҷтимоӣ, 7 Оҷонсии иттилоотӣ, 22 портали хабарӣ ва 2370 блогери фарогири тоҷик дар хориҷи кишвар зиди дастовардҳои мо мубориза мебаранд. Террорист танҳо ҷавонони сиёҳпӯши милтиқдори ваҳмангез нестанд. Аз ин чунин мубаллиғони туҳматсози пардапӯш хатарноктаранд.
Ҳамин тавр, ман боз даҳо вокуниш ва тақозои хонандагонро гирд оварда метавонам. Ин талаб ҳамзамон аз донишҷӯён низ зиёд пешниҳод мешавад. Яъне ба чунин китоб набояд нукта гузошт Ва онро бо таҳлилҳои амиқ нишонрас, тақвият дода ва бо теъдоди зиёд бояд бознашр намуд.
Наҷмиддин Шоҳинбод,
корманди шуъбаи иттилоот,
робитаҳои илмӣ ва омӯзиши
тамаддуни Шарқи ММХ АМИТ